- Τα ρήματα που δείχνουν ότι το υποκείμενό τους ενεργεί και η ενέργειά τους πηγαίνει (μεταβαίνει) σε άλλο πρόσωπο ή πράγμα ονομάζονται μεταβατικά. π.χ. Η Ελένη ανοίγει το παράθυρο.
- Τα ρήματα που δείχνουν ότι το υποκείμενό τους ενεργεί αλλά η ενέργειά τους δεν πηγαίνει σε άλλο πρόσωπο ή πράγμα ονομάζονται αμετάβατα. π.χ. Η Γεωργία τρέχει.
Αναγνωρίζουμε το υποκείμενο και το αντικείμενο
Υποκείμενο είναι η λέξη της πρότασης που φανερώνει ποιος, -α, -ο έκανε ή έπαθε κάτι ή βρίσκεται σε μια κατάσταση.
π.χ. Ο τεχνίτης επισκευάζει τη βρύση.
Για να βρούμε το υποκείμενο απαντάμε στην ερώτηση ποιος, -α, -ο.
- Το υποκείμενο βρίσκεται πάντα σε πτώση ονομαστική και είναι συνήθως ουσιαστικό ή αντωνυμία. Μπορεί όμως να είναι και μια ολόκληρη πρόταση, όταν έχουμε απρόσωπα ρήματα.
Αντικείμενο είναι η λέξη της πρότασης που φανερώνει το πρόσωπο ή το πράγμα στο οποίο πηγαίνει η ενέργεια του υποκειμένου.
π.χ. Ο τεχνίτης επισκευάζει τη βρύση.
Για να βρούμε το αντικείμενο απαντάμε στην ερώτηση τι ή ποιον.
- Το αντικείμενο μπαίνει σε πτώση αιτιατική και είναι συνήθως ουσιαστικό, επίθετο, αντωνυμία ή μετοχή. Μπορεί ακόμα να είναι και ολόκληρη πρόταση. π.χ. Θέλω να έρθω μαζί σου.
Σε λίγες περιπτώσεις το αντικείμενο μπαίνει σε πτώση γενική.
π.χ. Ο Γιώργος μοιάζει του πατέρα.
Μερικά ρήματα παίρνουν δύο αντικείμενα.
π.χ. Ο γυμναστής μαθαίνει στα παιδιά χορούς.
Ξεχωρίζουμε το αντικείμενο από το κατηγορούμενο
Κατηγορούμενο είναι η λέξη της πρότασης που φανερώνει ότι το υποκείμενο έχει μια ιδιότητα ή ένα χαρακτηριστικό ή βρίσκεται σε μια κατάσταση.
- Κατηγορούμενο παίρνουν μόνο ορισμένα ρήματα που λέγονται συνδετικά, επειδή συνδέουν το υποκείμενο με το κατηγορούμενο. Τα συνδετικά ρήματα που συναντάμε πιο συχνά είναι: είμαι, γίνομαι, φαίνομαι, γεννιέμαι, θεωρούμαι, λέγομαι, παρουσιάζομαι, ονομάζομαι, ορκίζομαι, διορίζομαι, σπουδάζω κ.ά.
- Το κατηγορούμενο μπορεί να είναι ουσιαστικό, επίθετο, αντωνυμία, μετοχή ή και ολόκληρη πρόταση. Το κατηγορούμενο μπαίνει στην ίδια πτώση, στο ίδιο γένος και στον ίδιο αριθμό με το υποκείμενο. π.χ. Ο Μάριος σπουδάζει γιατρός.
Αναγνωρίζουμε εξαρτημένες προτάσεις ως υποκείμενο, αντικείμενο ή κατηγορούμενο.
Μια εξαρτημένη πρόταση μπορεί να έχει θέση υποκειμένου, αντικειμένου ή κατηγορουμένου.
- Ειδική πρόταση, υποκείμενο του απρόσωπου ρήματος φαίνεται. π.χ. Φαίνεται πως διασκεδάζει.
- Βουλητική πρόταση, αντικείμενο του ρήματος θέλω. π.χ. Θέλω να φύγεις αμέσως.
- Αναφορική πρόταση, κατηγορούμενο του ρήματος γίνεται. Γίνεται ό,τι θέλεις.
Όταν η πρόταση έχει θέση υποκειμένου, αντικειμένου ή κατηγορουμένου, δε χωρίζεται ποτέ με κόμμα από το ρήμα.
Πατήστε τον παρακάτω σύνδεσμο και εξασκηθείτε με το σχετικό κουίζ:
